Sương thiên nguyệt lạc dạ tương bán

Thùy dữ trừng đàm đối ảnh hàn

(TS. Tuyết Đậu)

Lâu lâu trổ một hai câu chữ Nho cho mọi người lé mắt. Xin lỗi, vì thầy lớn lên từ môi trường học Hán văn, nên yêu thích thơ thẩn. Chữ “sương thiên” có nghĩa là trời đầy sương (foggy). Ghê chưa, vừa Nho vừa Mỹ đấy. “Nguyệt lạc” là ánh trăng rụng,“dạ tương bán” là đêm sắp qua nửa (nửa đêm). Nguyên câu: “Trời sương trăng rụng đêm thầm”. Câu thứ hai là “Ai soi bóng lạnh bên đầm nước trong”. Hình ảnh một vị thiền sư ngồi dưới ánh trăng, trời sương -sương đọng ao – ý nghĩa nhất là là hai chữ: Bóng lạnh (ảnh hàn). Thầy soi bóng mình, trời sương mờ, nhưng bóng của thầy dường như không có cảm xúc. Nói lên cảnh giới dứt tuyệt mọi xao động. Hai câu này vì thế được truyền đi trong văn học Thiền.

Thiền sư Tuyết Đậu là người viết lên những lời phê bình tụng tán, tác phẩm Bích Nham Lục của ngài nổi tiếng, đến nổi thiền tăng nào chưa đọc Bích Nham Lục là chưa ngon. Có thể vì cách dùng chữ, rất gây nhiều cảm hứng – như chữ “ảnh hàn” – Một cái bóng lạnh ngắt – ý nó thâm sâu. Nhân đó mọi người thích đọc, để thấy mình không hiểu gì hết, nhưng vẫn có một chân trời thách thức. Về sau thiền sư Viên Ngộ ở Chiêu Giác Thiền Tự, nơi này chúng ta có đến thăm, chỉ vì ngài là người điểm xuyến cho Bích Nham Lục thêm phong phú, cho các thiền sinh thêm một phen chạy chết. Ở Việt Nam, nhờ Hòa thượng chỉ dạy, phiên dịch, đưa đại chúng đi vào ngôn từ thiền, chúng ta mới làm quen được tác phẩm này. Tuy nhiên, đó không phải là tất cả cuộc đời thiền sinh, phải có một điều gì ẩn giấu sau những ngôn ngữ.

Trời sương trăng rụng đêm thầm

Ai soi bóng lạnh bên đầm nước trong.

Thiện Tài đi đến thành An Trụ, tìm đến nhà Ưu-bà-di Bất Động. Nữ cư sĩ này dạy cho Thiện Tài pháp Kiên Cố Thọ Trì, nghĩa là gìn giữ chắc chắn tâm nguyện hành đạo Bồ tát. Tên gọi của vị này cũng nói lên tính cách không lay động, không bước lui trên đường tu học. Muốn thành tựu khả năng chắc chắn, cứng rắn vững tâm để vượt qua trở ngại, cần các điều kiện như sau:

1- Phát tâm vững bền, nguyện đi theo đường lành, nguyện làm những việc lợi ích, luôn giữ vững ý chí. Đôi lúc gặp trở ngại, phải làm sao? Dừng chân, khóc một chút cho vơi sầu, hết buồn rồi, lắng nghe ngoài kia thiên nhiên đang lên tiếng, hoa nở chim ca, hoặc ai đó gọi tên mình. Khoác áo đại nguyện lên đường, không trở ngại.

2- Hướng tâm về khung trời cao rộng. Biết đời sống và tâm tưởng mình chỉ là hạt bụi nhỏ, nhưng luôn nghĩ đến những thành tựu lớn hơn, khi ta đem niềm vui cho người, giúp đỡ người. Cuộc đời không chỉ là chật hẹp trong thân này, trong nhà này.

3- Muốn thành tựu tâm trí cao rộng, luôn phát tâm nghe học giáo pháp, luôn tìm đến những lời chỉ dạy, những tấm gương sống cao đẹp, tìm đọc những câu chuyện sống tích cực, phát triển trí tuệ lớn.

4- Điều cần thiết thành tựu là gìn giữ giới hạnh đã thọ nhận. Với cư sĩ chỉ cần giữ vững, thấy được lợi ích năm giới. Đó là nguồn cội của đời sống lợi mình lợi người. Người có giới hạnh được người chung quanh tin tưởng, giúp đỡ, ai cũng thấy an ổn khi gần gũi tiếp xúc.

Đây là quy tắc chung cho những ai muốn sống đời cao rộng, vươn lên khỏi những bế tắc nhỏ hẹp, phát tâm lớn, phát nguyện lớn, cửa vào giải thoát sẽ mở ra, mọi trở ngại chỉ làm cho viên ngọc của mình sáng chói hơn.