Khoan hoài du ngoạn ẩm tửu

Âm:

Sanh nanh đầu giác tứ bào hao,
Bôn tẩu khê sơn lộ chuyển dao.
Nhất phiến hắc vân hoành cốc khẩu,
Thùy tri bộ bộ phạm giai miêu.

Tạm dịch:

Đầu sừng dữ tợn quá hung hăng,
Vượt suối băng rừng mãi xa dần.
Một mảnh mây đen ngang cửa động,
Ai hay bước bước phạm mạ non.

Giải chung:

– Ngang ngạnh ngu dốt mà hay khoe khoang.

– Rong ruổi theo trần cảnh chẳng chịu quay đầu.

– Vô minh che phủ tâm, điên đảo chướng nặng.

– Mống tâm động niệm liền trái phép tắc.

Luận rằng:

Chính tất cả hạng ngu dốt ngang ngạnh, tình như vượn ngựa, chẳng sống đúng theo pháp luật. Trên chẳng sợ lẽ trời, dưới chẳng tin địa ngục, trong tối chẳng sợ quỉ thần, ngoài sáng chẳng sợ phép nước, chỉ biết cậy mạnh hiếp yếu, nên nói rằng: “đầu sừng dữ tợn”. Lại khoe khoang là anh hùng, bạo ngược ngu si, nên nói: “quá hung hăng”. Lại còn kết bè làm ác, thành đội thành lũ, rong ruổi theo cảnh trần, nghiệp thức mênh mang, nên nói: “Vượt suối băng rừng mãi xa dần.” Chỉ bởi vô minh che lấp ruộng tâm, nên nói: “Một mảnh mây đen ngang cửa động.” Do tham mà khởi sân, nhân sân lại khởi si, tạo nên mọi thứ tội lỗi, chẳng đoái nghĩ đến việc làm thương tổn người khác, nên nói: “ai hay”. Nhưng lại đắm say ngũ dục, nên nói: “bước bước phạm mạ non”.

Những lời giải thích trên đây, chính là thế gian kết chặt hắc nghiệp, tạo tác bao nhiêu tội lỗi sâu dày. Nếu người xuất gia thì chẳng như vậy. Nên trong thơ Hàn Sơn nói:

Thượng nhân tâm bén nhạy,
Một nghe liền biết diệu.
Trung lưu tâm thanh tịnh,
Nghĩ xét cho quan trọng.
Hạ sĩ chậm ngu si,
Cứng dày khó xé vỡ.
Đợi đến máu đầy đầu,
Mới biết tự trừ dẹp.
Xem kẻ cướp ban ngày,
Chợ búa người họp giết.
Thây chết bỏ như bụi,
Lúc này nói với ai?
Nam nhi đại trượng phu,
Một đao đứt hai đoạn.
Mặt người lòng dạ thú,
Tạo tác bao giờ dứt.

Đây là điều bậc Tiên Thánh khích lệ như thế, người có trí hãy ghi nhớ đó.

Giải riêng:

– Bỏ mất giới luật tình còn thô tháo.

– Đuổi theo danh lợi, chẳng hay tỉnh xét trở lại.

– Vô minh che phủ, quên mất Chân tâm.

– Mống tâm động niệm liền trái phép tắc.

Luận rằng:

Cho nên dù có tuổi cao mà không có giới đức, bụng trống lòng cao, chẳng chịu gần gũi với bạn tốt. Chỉ biết cống cao, một mình ở một phương, tự ỷ lại nơi mình mà lấn hiếp người, nên nói “đầu sừng dữ tợn”, lại hay ăn to nói lớn, phát ngôn bừa bãi, nên nói “quá hung hăng”. Lại còn vin theo trần cảnh, đạo học sơ sài, chẳng hay chiếu soi trở lại, nên nói “vượt suối băng rừng mãi xa dần”, lại không có trí tuệ quán xét, không có hổ thẹn, tà kiến thị phi, nên nói“một mảnh mây đen ngang cửa động”. Trái lại, chẳng biết lo tính, bên trong không có thắng được niệm, miệng thì nói ra lời quấy, chẳng dính dáng gì đến kinh luật, ai ai cũng thế, kẻ kẻ đều như vậy, nên nói “ai hay”. Như thế cho là phải, không ích gì với tâm đạo, đồng thời làm thương tổn thật đức, không trau sửa mình để tu tiến, cốt tam thường đầy đủ, nên nói “bước bước phạm mạ non”.