Vua nước Ca Thi bản tính nhân từ, trị nước công minh, được nhân dân tôn kính. Kết hôn với hoàng hậu không lâu thì sinh được một hoàng tử rất kháu khỉnh, vua vui mừng đặt tên con là Na Nhất Thiên. Hai năm sau, khi hoàng tử Na Nhất Thiên đã biết đi hoàng hậu lại sinh được một hoàng tử thứ hai, đặt tên là Nguyệt hoàng tử.

Hai chú bé hoàng tử dễ thương này từ từ lớn lên dưới sự chăm sóc của mẫu hậu, nhưng đương lúc đáng lẽ phải tận hưởng một tuổi thơ vàng son nhất, thì hoàng hậu bất hạnh qua đời.

Chồng mất vợ, con mất mẹ, nỗi đau buồn của ba cha con không làm sao tả cho hết được. Nhưng người chết không sống lại bao giờ, nội cung lại không có người cai quản, nên vua buộc lòng phải kết hôn với một người đàn bà khác. Chẳng bao lâu sau, tân hoàng hậu lại hạ sinh một hoàng tử nữa, đặt tên là Nhật hoàng tử. Nhà vua rất đẹp lòng, nói với hoàng hậu rằng:

– Ái khanh! Nhân đứa bé này ra đời, ta ban cho nàng một điều ước.

– Đa tạ bệ hạ! Để chờ tương lai thiếp sẽ nói lên điều ước ấy.

Đương lúc ấy hoàng hậu không biết phải xin vua điều gì, nên câu chuyện đình hoãn lại ở đây.

Ba chàng hoàng tử theo thời gian mà lớn lên và thành người. Một hôm, hoàng hậu bỗng nhiên đưa ra yêu cầu của mình:

– Bệ hạ! Ngày xưa bệ hạ muốn ban cho thiếp một điều ước, nay con của chúng ta đã lớn khôn rồi, xin bệ hạ hãy truyền ngôi báu cho Nhật hoàng tử sau này.

– Như thế làm sao được? Nhà vua kinh dị trả lời. Hai hoàng tử lớn của ta bản tính tốt lành, thông minh, tài giỏi, lại là vai huynh trưởng của Nhật hoàng tử, làm sao ta lại có thể truyền ngôi cho con út được?

Tuy vua từ chối lời yêu cầu của hoàng hậu, nhưng bà cứ tiếp tục nài nỉ mãi không thôi, nên vua bỗng sợ rằng nếu nguyện ước của bà không được thỏa mãn, bà sẽ hạ độc thủ giết hại hai đứa con của mình. Ông bèn bảo hai hoàng tử hãy tạm thời rời xa hoàng cung, và bí mật dặn dò rằng:

– Ngày Nhật hoàng tử ra đời, ta có nói sẽ ban cho hoàng hậu một điều ước, nay hoàng hậu yêu cầu ta phải truyền ngôi báu cho Nhật hoàng tử sau này nhưng ta đã từ chối. Lòng dạ đàn bà vốn nham hiểm, có thể hoàng hậu sẽ sinh ác ý với hai con, nên ta muốn hai con hãy tạm thời trốn trong rừng sâu, đợi ta băng hà rồi hãy trở về lên ngôi báu và nắm quyền chấp chính.

Hoàng tử Na Nhất Thiên không hề sợ chết, nhưng muốn cho phụ vương được an lòng nên chỉ còn biết cùng Nguyệt hoàng tử buồn bã từ giã cha già rời bỏ hoàng cung. Nhà vua ứa lệ hôn lên đầu hai đứa con trưởng, không làm gì khác hơn được là nhìn chúng nó đi xạ Hai hoàng tử vừa rời khỏi cung điện thì chạm mặt với Nhật hoàng tử. Biết hai anh sắp ra khỏi thành, Nhật hoàng tử nhất định đòi đi theo, thế là ba chàng hoàng tử cùng nhau hướng về phía Hy Mã Lạp Sơn mà đi.

Đến tới chân núi, sau một vài ngày vượt núi băng sông, cả ba đều mệt mỏi, ngồi xuống một gốc cây bên đường mà nghỉ ngơi. Nhật hoàng tử nói với Na Nhất Thiên rằng:

– Tiểu đệ mệt quá, muốn uống chút nước!

– Được, đệ hãy đi mau rồi về mau, huynh chờ đệ ở đây.

Được đại ca cho phép, Nhật hoàng tử ba chân bốn cẳng chạy mau tới bờ sông. Đứng trước dòng nước sông trong vắt, Nhật hoàng tử cầm lòng không đậu, không suy nghĩ gì thêm, bèn nhảy xuống sống tắm. Bỗng nhiên từ dưới nước nổi lên một con thủy quái, tóm lấy Nhật hoàng tử mà nói rằng:

– Nhà ngươi dám nhẩy nước sông bơi lội, ngươi có biết đây là chỗ nào không? Trừ người nào biết được lý trời, ngoài ra không ai được xuống tắm cả.

Thì ra dòng sông này ở dưới quyền cai quản của con thủy quái, phàm người nào xuống nước tắm, nếu không phải là thánh nhân thông hiểu lý trời, thì đều bị thủy quái ăn thịt. Nay Nhật hoàng tử bị hỏi như thế thì cứng miệng không trả lời được, bèn nói bừa:

– Lý trời là mặt trời, mặt trăng!

Vì không hiểu lý trời nên Nhật hoàng tử bị thủy quái bắt lại, nhốt trong nhà của mình.

Lúc ấy, hoàng tử Na Nhất Thiên đang ngồi nghỉ dưới gốc cây, thấy Nhật hoàng tử đi lâu quá không về, trong lòng bất an nên bảo Nguyệt hoàng tử đi tìm. Kết quả là Nguyệt hoàng tử cũng xuống sông tắm và cũng bị thủy quái bắt. Mặt trời đã khuất sau núi, hoàng tử Na Nhất Thiên cảm thấy bồn chồn lo lắng nên tự mình đi tìm hai em. Đến bờ sông, chỉ thấy quần áo, đồ vật của hai em mà người thì không thấy đâu. Một lúc sau trên mặt nước có tiếng xào xạc, thủy quái nổi lên mời hoàng tử Na Nhất Thiên xuống tắm. Nhưng đại hoàng tử mải lo nghĩ đến hai em, không có lòng dạ nào bơi lội nên hỏi thủy quái:

– Ông có thấy hai em của tôi đâu không?

– Có chứ! Thủy quái đáp. Hai cậu ấy không hiểu lý trời nên bị ta bắt nhốt lại rồi. Ta đợi tối nay sẽ ăn thịt hai người ấy.

– Ối ! Sao lại muốn ăn thịt chúng nó! Xin ông hãy thả chúng nó ra, nếu muốn ăn thịt thì hãy ăn thịt tôi đây!

Hoàng tử Na Nhất Thiên van cầu thủy quái.

– Xưa nay, ai không hiểu lý trời mà xuống nước tắm đều bị ta ăn thịt. Nếu hôm nay cậu có thể trả lời được cho ta, ta sẽ trả cho cậu một trong hai người em.

– Được rồi, xin ông cứ hỏi.

Thủy quái ngửa mặt lên trời, lớn tiếng hỏi:

– Cậu có biết lý trời là gì không?

– Có đủ tâm tàm quý, chỉ sống đời thanh bạch, chỗ thế gian tịch tĩnh, chính là lý trời vậy.

Khi đại hoàng tử nói xong bốn câu kệ này, thủy quái tỏ vẻ rất vui mừng mà khen rằng:

– Đại hiền nhân! Cậu vừa nói lên diệu pháp khiến cho tâm tôi hoan hỉ và thanh tịnh. Nay tôi sẽ trả cho cậu một trong hai người em, cậu chọn người nào?

Hoàng tử Na Nhất Thiên trả lời ngay không chút do dự:

– Xin trả lại em út của tôi là Nhật hoàng tử!

– Lạ chưa! Cậu thông hiểu lý trời mà sao không chịu thực hành? Thủy quái ngạc nhiên hỏi. Ông bỏ đứa lớn mà chọn đứa nhỏ, như vậy là hoàn toàn không biết “kính trọng người lớn tuổi”.

Những lời nói của thủy quái không hề làm cho đại hoàng tử nao núng, chàng khoan thai trả lời:

– Thủy quái, đừng nói như thế! Tôi đã vì ấu đệ mà phải bỏ cung điện. Mẫu hậu yêu cầu phụ vương truyền ngôi cho ấu đệ, nhưng phụ vương đã từ chối. Vì muốn bảo toàn mạng sống nên chúng tôi đã phải rời cung điện, nhưng ấu đệ nhất định đòi đi theo. Nếu hôm nay để cho ông ăn thịt ấu đệ, đến khi trở về tôi phải ăn nói làm sao đây? Vì thế tôi muốn ông trả ấu đệ về trước.

Lời nói của đại hoàng tử làm cho thủy quái vô cùng cảm động. Thấy hoàng tử nhân từ, đức độ như thế, hắn bèn đem cả hai tù nhân của mình trả lại cho đại hoàng tử đem trở về cung điện.

Hoàng hậu biết được chuyện này, không những thái độ hoàn toàn đổi khác, trở lại thương yêu bảo bọc cả ba anh em, mà từ đó không bao giờ còn nhắc tới việc truyền ngôi cho Nhật hoàng tử nữa.

Một vài năm sau, vua cha băng hà, hoàng tử Na Nhất Thiên lên ngôi báu nắm chính quyền, nhưng chàng không hề thấy mình đang ở ngôi vị vinh diệu của một ông vuạ Chàng phong hai em làm đại tướng quân lãnh đạo binh quyền, và cả ba cùng nhau hợp tác để trị quốc, đem lại an lạc cho dân.

Đại hoàng tử đương thời chính là người đã chứng được quả Phật vô thượng sau này. Nhật hoàng tử nay là tôn giả A Nan, và Nguyệt hoàng tử chính là tôn giả Xá Lợi Phất.

Sinh tử vô thường, người nào nhìn rõ ngọn nguồn của việc sinh tử như hoàng tử Na Nhất Thiên, “sinh” không thấy là đáng vui mà “tử” cũng không thấy là đáng buồn, mới là người siêu thoát được khổ, không, vô thường.